یاقوت در کشورهای آسیاسی همیشه مورد توجه است. طبق منابع موجود یاقوت از ۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در جاده ابریشم داد و ستد می شده است. از قرن ششم تا به الان، منطقه برمه جزو منابع مهم و گران قیمت یاقوت ها محسوب می شود زیرا دارای رنگ قرمز مایل به ارغوانی یا همان خون کبوتری بوده اند.
فرشاد کیوانی در گفتگو با گروه آموزش و پژوهش گلدنیوز درمورد کانی کراندوم گفت: گونه کانی کراندوم که به رنگ قرمز آن روبی یا یاقوت می گویند و رنگ های دیگر آن (سبز ، زرد ، صورتی ، بنفش، ارغوانی و…) را با پسوند سفایر (بطور مثال: سفایر سبز یا Green Sapphire) نام گذاری می کنند. البته همیشه بین تشخیص سفایر صورتی و روبی بین کارشناسان اختلاف نظر وجود دارد ولی رنگ غالب قرمز را روبی می نامند.
یاقوت نماد ثروت
طبق منابع موجود، در گذشته استفاده از یاقوت و سافایرها، نماد ثروت و رفاه بوده است. یعنی هر کسی که جزو افراد سرشناس جامعه تلقی می شده، از یاقوت استفاده می کرده، زیرا بسیار گران قیمت بوده است.
داد و ستد یاقوت در جاده ابریشم
یاقوت در کشورهای آسیایی همیشه مورد توجه است. طبق منابع موجود یاقوت از ۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در جاده ابریشم داد و ستد می شده است. از قرن ششم تا به الان، منطقه برمه جزو منابع مهم و گران قیمت یاقوت ها محسوب می شود زیرا دارای رنگ قرمز مایل به ارغوانی یا همان خون کبوتری بوده اند.
بدل یاقوت
حدودا تا سال ۱۸۰۰ میلادی گوهر لعل یا همان اسپینل، گارنت سرخ و تورمالین را به عنوان بدل یاقوت به فروش می رساندند و بعد از مدتی که علم کانی شناسی پیشرفت کرد این موارد از یکدیگر تکفکیک شدند.
ترکیبات سافایر
روبی و سفایر از نظر ترکیب دارای اکسید آلومینیوم و سختی ۹ می باشند و مشخصات گوهرشناسی آنها شامل وزن مخصوص ۳.۹۵ تا ۴.۱۰ و ضریب شکست ۱.۷۶ تا ۱.۷۸، دارای سیستم کریستالی تریگونال و هگزاگونال هستند، همچنین سفایر و روبی را در هر سبک تراش و اشکالی تراش می دهند.
بررسی پاکی سافایرها
پاکی سافایر و روبی در سه دسته اصلی پاکی در گوهرها شامل موارد زیر می باشند:
دسته اول: گوهرهایی هستند که به صورت پاک استخراج می شوند و ذاتا ناپاک هستند مانند بعضی از توپازها و کوارتزها.
دسته دوم: گوهرهایی هستند که همیشه دارای ناخالصی هستند یعنی به ندرت پیش می آید که به صورت پاک استخراج شوند و اگر هم به صورت پاک استخراج شوند، سایز آنها زیر نیم گرم یا دو قیراط است مانند زمرد، یاقوت و سافایر.
دسته سوم: گوهرهایی هستند که به هیچ عنوان ذاتا شفاف نیستند و به صورت مات و کدر هستند مانند فیروزه، لاجورد و عقیق ها.
به همین علت یاقوت و سافایر همیشه نیاز به بهسازی داشته اند.
قبل و بعد از ارتقای پاکی سافایر
روش های ارتقای پاکی
روش های اصلی که برای رنگ کردن و ارتقای پاکی این گوهر استفاده می شود عبارت اند از:
مورد اول: قرار دادن در دمای ۴۰۰ تا ۶۰۰ درجه سانتیگراد جهت حذف رنگ تیره و رساندن آن به رنگ روشن و ایده آل تر و حذف ناخالصی هایی که از جنس سیالات هستند.
جالب است بدانید که این روش سابقه ۷۰۰ ساله دارد و طی گزارشی که در کتاب خواص الجواهر توسط دانشمند مسلمان ابو یوسف کندی (ال کندی) به این بحث پرداخته، نشان می دهد که در آن دوران نیز گوهرها را با این روش ارتقا می دادند.
مورد دوم: پر کردن ترک های یاقوت و سافایر توسط شیشه معمولی یا شیشه حاوی سرب که با دمای ۱۳۰۰ درجه سانتیگراد برای ارتقای پاکی استفاده می شود.
مورد سوم: روش برلیوم دیفیوژن که در این روش با دمای ۱۸۰۰ درجه سانتیگراد عنصر برلیوم را از طریق جذب سطحی به عمق دو یا سه میلی متر وارد گوهر کرده تا رنگ جذاب و بهتری به خود بگیرد.
روش های جدید بهسازی
البته روش های جدیدی هم ابداع شده است که ترک های یاقوت را با مواد مختلف بهسازی می کنند مثل پودر بوراکس (سدیم تترابورات دکاهیدرات) با گرمای بالا وارد ترک می کنند که سبب تشکیل مجدد کریستال یاقوت شده و به نوعی ترک گوهرها را با نوع سنتتیکِ خود گوهر ترمیم می کنند این بهسازی باعث می شود تا افراد نتوانند بهسازی را تشخیص دهند. اکثر دستگاه های گوهرشناسی این بهسازی را نمی تواننند تشخیص دهند که تشخیص این نوع بهسازی، صرفا در آزمایشگاه و توسط کارشناس مجرب محقق می شود.
نحوه قیمت گذاری سافایر
قیمت گذاری سافایر و یاقوت بستگی به معدنی که از آن استخراج شده است دارد.
مهم ترین منابع و معادن استخراج یاقوت و سافایر در سریلانکا، تاجیکستان، افغانستان، ماداگاسکار، اتیوپی، موزامبیک ، ویتنام و اکثر کشورهای آفریقایی دارای این معادن هستند.
بالاترین قیمت ها برای یاقوت های معدن موگوک برمه که در حالت کیفیت نرمال بدون بهسازی حدودا به طور میانگین قیراطی ۳۰ هزار دلار و سافایرهای آبی معروف به Royal Blue سریلانکا در حالت کیفیت نرمال بدون بهسازی میانگین قیراطی ۶ تا ۱۰ هزار دلار به فروش می رسد.
تجارت سافایر در ایران
به علت پیشینه استفادهاز یاقوت در تاریخ فرهنگی کشورمان، همیشه مردم به دنبال یاقوت و سافایر اصلی بوده اند. به دلیل اینکه در گذشته از یاقوت به عنوان ذخیره مالی استفاده می کردند، این گوهر همیشه کمیاب بوده است ولی به سبب پیشرفت صنایع، تولید نوع سنتتیک و روش های بهسازی انواع مختلفی در وزن ها و اشکال مختلف، وارد بازار شده است. امروزه چالش اصلی بازار یاقوت کشور، فروش نمونه های ارزان قیمت مصنوعی با شناسنامه های جعل شده از موسسات معتبر است و باید افراد حتما از آزمایشگاه ها استعلام کنند و همچنین باید بدانند موسسات خارجی به ویژه اکثر موسسات تایلندی و هندی معتبر نیستند و اگر شناسنامه ای خارجی است دلیل بر اصالت آن نیست.
